Chính phủ đã chính thức thông qua chính sách đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các loại đồ uống có đường. Theo quy định mới, những sản phẩm nước giải khát có hàm lượng đường vượt quá 5 g/100 ml sẽ phải chịu mức thuế 8% từ năm 2027, và con số này sẽ tăng lên 10% vào năm 2028.
Các loại đồ uống như nước trái cây tự nhiên, nước dừa, sản phẩm từ sữa và thực phẩm dạng lỏng dùng cho mục đích dinh dưỡng sẽ không nằm trong danh sách chịu thuế tiêu thụ đặc biệt này.
Trong 15 năm qua, tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam đã tăng lên một cách đáng kể. Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng gấp 4 lần so với năm 2009, với trung bình mỗi người tiêu thụ gần 67 lít nước giải khát có đường mỗi năm, tương đương khoảng 1,3 lít mỗi tuần.
Đồ uống có đường đã trở thành một phần không thể thiếu trong thói quen tiêu dùng của người dân, đặc biệt là giới trẻ. Sự gia tăng tiêu thụ này đang góp phần làm gia tăng các bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam, tạo ra một gánh nặng lớn cho hệ thống y tế.
TS Angela Pratt, đại diện của WHO tại Việt Nam, đã chỉ ra rằng: “Đường gần như không mang lại giá trị dinh dưỡng, trong khi đồ uống có đường lại có thể gây hại cho sức khỏe nếu tiêu thụ quá mức”.
WHO cũng cảnh báo rằng nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, các bệnh như tiểu đường type 2, tăng huyết áp, bệnh tim mạch và ung thư sẽ ngày càng gia tăng, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế và nền kinh tế.
Bộ Y tế đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ 100 ml đồ uống có đường mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ thừa cân và béo phì lên 1,2 lần ở trẻ em từ 6 tuổi trở lên.
Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM, tỷ lệ trẻ em thừa cân và béo phì có thể lên tới 40%. Đối với người trưởng thành, con số này khoảng 20%, và một số địa phương ghi nhận gần 30%. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do việc tiêu thụ đồ uống có đường không hợp lý.
PGS-TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, cho biết nếu mỗi ngày một người uống một lon nước ngọt, sau 1,5 năm, nguy cơ thừa cân và béo phì có thể tăng lên 60% trong nhóm này. Điều này cho thấy tác động tiêu cực từ đồ uống có đường là rất rõ ràng.
Theo nghiên cứu từ Trường Đại học Y tế Công cộng, nếu áp dụng thuế để tăng giá bán đồ uống có đường lên 20% như khuyến nghị, tỷ lệ thừa cân và béo phì tại Việt Nam có thể giảm 2,1% ở trẻ em và 1,5% ở người lớn, đồng thời ngăn ngừa được 80.000 ca mắc bệnh tiểu đường và tiết kiệm gần 800 tỷ đồng chi phí y tế.
Trung bình, mỗi người Việt tiêu thụ khoảng 1,3 lít đồ uống có đường mỗi tuần.
WHO cũng đã chỉ ra rằng nhiều quốc gia đã áp dụng thuế tương tự và đạt được kết quả tích cực. Tại Mexico, sau hai năm áp thuế, tiêu thụ đồ uống có đường đã giảm 10%, giúp ngăn ngừa hàng trăm ngàn ca béo phì, trong đó gần 40% là trẻ em, và tiết kiệm đáng kể chi phí y tế.
Thái Lan cũng ghi nhận sự giảm mạnh trong tiêu thụ nước ngọt, đặc biệt là nước ngọt có ga, với mức giảm gần 18%. Dự báo nếu duy trì mức thuế ổn định, tỷ lệ béo phì và sâu răng trong dân số sẽ giảm đáng kể trong những năm tới.
Tại Nam Phi, chỉ sau một năm triển khai chính sách, lượng đường và calorie từ đồ uống có đường đã giảm hơn một nửa, với mức tiêu thụ bình quân trên đầu người giảm gần 30%.
WHO khẳng định rằng việc áp thuế đối với đồ uống có đường sẽ giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận diện các sản phẩm không lành mạnh và từ đó hạn chế việc sử dụng. Đây cũng là một bước quan trọng nhằm giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm và cải thiện sức khỏe cộng đồng.
