Gần đây, một trường hợp đáng tiếc đã xảy ra tại tỉnh Cao Bằng khi một bé trai 2 tuổi, thuộc dân tộc Mông, đã tử vong do bệnh sởi. Bé đã phát bệnh trong vòng 3 ngày và được đưa đến bệnh viện trong tình trạng rất nghiêm trọng, với các triệu chứng như da xanh nhợt, môi khô tím tái và mắt trũng sâu do mất nước nặng. Đây là một lời cảnh tỉnh cho cộng đồng về sự nguy hiểm của dịch bệnh này.
Hơn 90% bệnh nhân chưa tiêm vắc-xin
Bé trai này được chẩn đoán mắc suy hô hấp cấp, viêm phổi và sốt cao, nhưng không kịp thời được lấy mẫu xét nghiệm. Dù đã được cấp cứu và điều trị tích cực, tình trạng của bé không cải thiện và đã tử vong trong ngày. Nguyên nhân chính dẫn đến cái chết của bé là do đến bệnh viện quá muộn, cùng với các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi nặng và mất nước.
Hình ảnh trẻ mắc bệnh sởi nặng đang được điều trị tại Khoa Hồi sức Nhiễm của một bệnh viện lớn tại TP HCM.
Tại TP HCM, theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, từ đầu năm đến giữa tháng 3, thành phố đã ghi nhận 3.819 ca mắc sởi, trong đó có 270 trường hợp chỉ trong tuần vừa qua. Các bệnh viện lớn như Nhi Đồng 1, Nhi Đồng 2 và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới cũng đã tiếp nhận hàng ngàn ca nghi mắc sởi, chủ yếu là trẻ em dưới 9 tháng tuổi.
BS.CK2 Dư Tuấn Quy, Trưởng Khoa Nhiễm – Thần kinh của một bệnh viện lớn, cho biết số trẻ nhập viện do mắc sởi đang gia tăng. Trước Tết, có những ngày ghi nhận hơn 100 ca bệnh, nhưng sau đó giảm xuống còn khoảng 60 – 70 ca. Tuy nhiên, hiện tại, số ca bệnh lại tăng trở lại, đặc biệt là từ các tỉnh lân cận. Hầu hết các ca nhập viện đều có biến chứng, chủ yếu là viêm phổi, chiếm gần 80% tổng số ca.
BS Quy chỉ ra ba nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng của dịch sởi: nhóm trẻ chưa được tiêm vắc-xin, nhóm chưa đến độ tuổi tiêm và nhóm phụ huynh không cho con tiêm vắc-xin. “Dịch sởi không chỉ gây áp lực lên các cơ sở y tế mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều gia đình. Việc tiêm phòng vắc-xin sởi cho trẻ là rất cần thiết và cấp bách,” BS Quy nhấn mạnh.
Ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh – Bộ Y tế, cho biết từ đầu năm đến nay, cả nước đã ghi nhận khoảng 40.000 ca nghi mắc sởi và 6 ca tử vong liên quan đến bệnh này. Các địa phương như Cao Bằng, Nghệ An, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai, Đồng Tháp, An Giang và Lâm Đồng đều ghi nhận số ca mắc tăng mạnh. Hầu hết các trường hợp mắc sởi đều chưa tiêm vắc-xin hoặc chưa tiêm đầy đủ, cho thấy khả năng miễn dịch trong cộng đồng đang giảm sút.
Bộ Y tế đã chỉ ra ba nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng dịch sởi trong năm nay. Đầu tiên là tốc độ tiêm chủng thấp, không theo kịp tốc độ lây lan của dịch. Thứ hai, trong hai năm đại dịch COVID-19, chương trình tiêm chủng mở rộng bị gián đoạn do thiếu vắc-xin, dẫn đến số trẻ chưa được tiêm phòng tăng lên. Cuối cùng, tình trạng “anti vắc-xin” và nghi ngờ về sự an toàn của vắc-xin cũng góp phần làm giảm tỷ lệ tiêm chủng.
Khẩn cấp phân loại, lấp khoảng trống miễn dịch
Các chuyên gia cảnh báo rằng dịch sởi đang bùng phát trên toàn quốc. Với chu kỳ dịch 5 năm/lần, Việt Nam đã trải qua hai đợt dịch sởi gần nhất vào năm 2019 và 2014, trong đó có hơn 110 trẻ đã tử vong do bệnh này. Tại một bệnh viện lớn, số ca mắc sởi nhập viện trong năm 2024 đã vượt quá 1.300 ca chỉ trong ba tháng đầu năm. Với khoảng 1,5 triệu trẻ sinh ra mỗi năm, nếu tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi đạt 90%-95%, vẫn có 5%-10% trẻ không được tiêm chủng, dẫn đến nguy cơ lây lan bệnh.
PGS-TS Trần Minh Điển, Giám đốc một bệnh viện lớn, khuyến cáo rằng dịch sởi có tốc độ lây lan rất cao, nhanh hơn cả COVID-19. Do đó, việc phân loại bệnh nhân ngay từ khi đến khám là rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan trong bệnh viện và cộng đồng.
TS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh – Bộ Y tế, đã yêu cầu các cơ sở y tế tổ chức phân luồng bệnh nhân ngay từ khi đăng ký khám bệnh. Các cơ sở cần bố trí khu khám riêng cho bệnh nhân nghi mắc sởi để tránh lây chéo trong bệnh viện.
Tại cuộc họp trực tuyến về phòng chống dịch sởi, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh rằng bệnh sởi lây truyền qua đường hô hấp và có thể lây cho 12 – 18 người khác. Để ngăn chặn sự lây lan, miễn dịch cộng đồng cần đạt ít nhất 95%. Bộ Y tế đã yêu cầu các địa phương chủ động mua sắm vắc-xin và đẩy nhanh tốc độ tiêm chủng.
Lập 6 đoàn kiểm tra, giám sát
Ngày 19-3, Thứ trưởng Bộ Y tế Lê Đức Luận đã có công văn gửi các tỉnh, thành phố về việc bảo đảm kinh phí triển khai tiêm chủng vắc-xin phòng chống bệnh sởi. Bộ Y tế sẽ bố trí đủ vắc-xin cho các địa phương dựa trên nhu cầu thực tế.
Cùng ngày, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương đã quyết định thành lập 6 đoàn kiểm tra, giám sát công tác phòng chống dịch và triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc-xin phòng chống bệnh sởi tại các tỉnh, thành phố có số ca mắc tăng cao. Các đoàn này sẽ đánh giá tiến độ thực hiện các quyết định của Bộ Y tế và đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả công tác phòng chống bệnh sởi.
Bảo đảm hiệu quả, đúng đối tượng
Theo Tổ chức Y tế thế giới, bệnh sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Nếu tỷ lệ tiêm chủng không đạt 95%, sẽ không thể ngăn chặn các đợt bùng phát. Tại Việt Nam, tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ 9 tháng tuổi đạt 87,4%, trong khi tỷ lệ tiêm sởi – Rubella cho trẻ 18 tháng tuổi là 97,7%. Nhiều địa phương vẫn còn tỷ lệ tiêm chủng thấp, chỉ đạt khoảng 50%, trong khi đây là công cụ quan trọng để kiểm soát dịch sởi.
Trong một động thái khác, Bộ Y tế đã tiếp nhận 500.000 liều vắc-xin phòng bệnh sởi từ một công ty dược phẩm. Đây là khoản tài trợ nhằm thực hiện chiến dịch tiêm chủng miễn phí cho trẻ em, nhằm ngăn chặn sự lây lan của bệnh sởi. Bộ Y tế đã giao các cơ quan liên quan hướng dẫn sử dụng vắc-xin đúng mục đích và an toàn, bảo đảm hiệu quả và đúng đối tượng.
