Trong bối cảnh dân số đang có xu hướng già hóa và mức sinh giảm sút, nhiều cử tri từ các tỉnh như Bà Rịa – Vũng Tàu, Yên Bái, Hà Giang, Tiền Giang đã gửi kiến nghị đến Bộ Y tế. Họ mong muốn có những quy định hợp lý về số lượng con cái mà mỗi cặp vợ chồng có thể sinh, nhằm đảm bảo nguồn nhân lực cho sự phát triển bền vững của đất nước.
Đề xuất cho phép mỗi cặp vợ chồng tự quyết định số con mà họ muốn có.
Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết Bộ Y tế đã hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và đã gửi đến Chính phủ. Nếu được thông qua, dự kiến dự án luật sẽ được trình Quốc hội khóa XV xem xét tại kỳ họp thứ 9 vào năm 2025 và thông qua tại kỳ họp thứ 10.
Dự thảo Luật Dân số sẽ tập trung vào việc duy trì mức sinh thay thế trên toàn quốc, đồng thời khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng miền và các nhóm đối tượng, nhằm đảm bảo quy mô dân số hợp lý và thích ứng với quá trình già hóa dân số.
Trong dự thảo, sẽ cho phép các cặp vợ chồng và cá nhân tự quyết định thời điểm sinh con, số lượng con và khoảng cách giữa các lần sinh. Đồng thời, dự kiến sẽ đưa tỉ lệ giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, nhằm giảm thiểu những hệ lụy từ tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đối với kinh tế và xã hội.
Về mức sinh, Bộ Y tế cũng đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho lao động nữ sinh con thứ hai từ 6 tháng lên 7 tháng. Bên cạnh đó, Bộ Chính trị cũng đã yêu cầu không xử lý kỷ luật đối với Đảng viên sinh con thứ ba.
Trong hai thập kỷ qua, mức sinh tại khu vực thành phố đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế, hiện chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, thuộc nhóm thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á.
Ngược lại, mức sinh tại khu vực nông thôn vẫn cao hơn mức sinh thay thế, dao động từ 2,2 đến 2,3 con/phụ nữ. Tuy nhiên, trong năm 2023, mức sinh tại khu vực nông thôn đã giảm xuống còn 2,07 con, là mức thấp nhất từ trước đến nay.
Đánh giá về những thay đổi trong chính sách dân số, GS-TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, cho rằng để khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con trở lên, cần có những biện pháp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các gia đình có con nhỏ.
Theo khảo sát về mức sinh thấp ở Nam Bộ năm 2019, hơn 90% cha mẹ cho rằng chi phí nuôi dạy con cái là rất cao. Trong khi đó, thu nhập bình quân của người lao động năm 2024 chỉ đạt 7,7 triệu đồng/tháng, khiến việc sinh đủ 2 con trở thành một thách thức lớn đối với nhiều gia đình.
GS Cử cũng đề xuất nhiều hình thức hỗ trợ như trợ cấp sinh con, bảo hiểm y tế cho trẻ em, miễn học phí từ bậc mầm non đến hết bậc THPT, miễn giảm thuế thu nhập cá nhân, và hỗ trợ về nhà ở. Đồng thời, cần phát triển hệ thống dịch vụ gia đình và trẻ em, cũng như hỗ trợ tài chính cho các cặp vợ chồng gặp khó khăn trong việc sinh con.
